Praca lekarza to ogromna odpowiedzialność i ciągła troska o ludzkie zdrowie i życie. Dyżury nocne, nadgodziny i zatrudnienie w kilku placówkach jednocześnie – to chleb powszedni w zawodzie medyka. Ile godzin miesięcznie pracuje lekarz i czy istnieją jakieś ograniczenia?

Czas pracy lekarza – etat, dyżury, kontakty

Zawód lekarza to jedna z tych profesji, w przypadku których praca nieustannie przenika się z życiem osobistym. Nienormowany czas pracy, stres i konieczność bycia w gotowości powodują, że życie zawodowe wypełnia niekiedy każdą wolną chwilę.

Godziny pracy lekarza zależą od miejsca i sposobu zatrudnienia. Czas poświęcany na pracę jest także związany z posiadaną specjalizacją. Pomoc może być udzielana choremu w szpitalu, przychodni, prywatnym gabinecie, a także podczas wizyty domowej w miejscu zamieszkania pacjenta.

To, ile godzin pracuje lekarz, zależy także od liczby placówek, w których jest on zatrudniony. Bardzo częstą praktyką jest etat w jednym szpitalu i dyżury w innym, a dodatkowo prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Formą zatrudnienia może być etat lub jego część, a także kontrakt. Część medyków prowadzi jeszcze zajęcia na uczelni dla przyszłych lekarzy, pielęgniarek lub farmaceutów.

Przeczytaj także: Liczba pielęgniarek w Polsce – statystyki nie napawają optymizmem

Czas pracy lekarza – wymiar dobowy, tygodniowy i miesięczny

Ile pracuje przeciętny lekarz? Czas pracy zależy od miejsca zatrudnienia i warunków. Na liczbę godzin wpływa niekiedy rodzaj specjalizacji i kwalifikacje zawodowe. Czas pracy lekarza na etacie, łącznie z dyżurami medycznymi, nie może przekraczać 48 godzin tygodniowo. Lekarze, którzy decydują się na opcję opt-out, mogą jednak pracować dłużej.

Kwestią sporną jest odmienna interpretacja przepisów o minimalnym odpoczynku dobowym oraz tygodniowym. Czas pracy lekarza określa Ustawa o działalności leczniczej z dnia 15 kwietnia 2011 roku oraz Kodeks Pracy, których treść jest często rozumiana w odmienny sposób.

Ustawa stanowi, że czas pracy pracowników, którzy są zatrudnieni w danym podmiocie leczniczym, nie może przekraczać 7 godzin 35 minut na dobę. Jest to około 37 godzin 55 minut tygodniowo, a praca optymalnie powinna odbywać się 5 dni w tygodniu. Godziny pracy lekarza oblicza się w ramach okresu rozliczeniowego, który nie może być dłuższy niż 3 miesiące. W praktyce oznacza to, że godziny pracy lekarzy w szpitalach mogą być różne w każdym tygodniu lub miesiącu.

Których lekarzy nie obowiązuje tygodniowy limit pracy?

Czas pracy lekarza może być wydłużony dobowo do maksymalnie 12 godzin. Takie działanie wymaga przygotowania przez pracodawcę indywidualnych harmonogramów pracy i stosowania tzw. równoważnego systemu czasu pracy. Wówczas okres rozliczeniowy nie powinien przekraczać miesiąca.

Godziny pracy lekarzy w szpitalach nie obowiązują wszystkich. Limit 48 godzin pracy, łącznie z godzinami nadliczbowymi oraz dyżurami, nie dotyczy dyrektorów i zastępców dyrektorów zakładów medycznych, głównych księgowych oraz lekarzy, którzy dobrowolnie podpisali klauzulę opt-out. Klauzula ta stanowi wyłączenie tego limitu. Lekarz może wycofać zgodę na klauzulę z zachowaniem okresu miesięcznego wypowiedzenia.

Przeczytaj także: Transfuzja krwi a religia – dylematy o ratowaniu życia

Czym jest opt-out i co to oznacza?

Badania pokazują, że czas pracy lekarzy (2019) w Polsce stopniowo się wydłuża. Średni czas pracy lekarzy (2020) wynosi obecnie nawet 70–80 godzin tygodniowo. Pozwala na to istnienie klauzuli opt-out. Czym jest i jak reguluje czas pracy lekarza na etacie?

Zgodnie z treścią art. 96 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej lekarz, który wyrazi zgodę na piśmie, może być zobowiązany do wykonywania pracy zawodowej w wymiarze większym niż 48 godzin tygodniowo. Do tej decyzji specjalista nie może być zmuszany. Do rozliczenia dodatkowego czasu pracy stosuje się przepisy, które dotyczą godzin nadliczbowych. W zamian za przepracowane dodatkowe godziny lekarzowi nie przysługuje dodatkowy dzień wolny.

Prawo lekarza do odpoczynku

Czas pracy lekarza na etacie uwzględnia jednak dobowy czas odpoczynku od czynności zawodowych. Oznacza on prawo do nieprzerwanego 11-godzinnego odpoczynku w każdej dobie. Po zakończonym dyżurze lekarz powinien uzyskać prawo do odpoczynku zaraz po nim. W szczególnych przypadkach pracownik ma prawo do 24-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku w dwutygodniowym okresie rozliczeniowym.

Warto wspomnieć, że zgodnie z wyrokiem Sądu z 22 czerwca 2014 r. „niedozwolone jest zawieranie odrębnych umów na pełnienie dyżurów medycznych przez podmioty medyczne z pracownikami (np. lekarzami) zatrudnianymi na podstawie umowy o pracę”.

Ograniczenia nie dotyczą kontraktorów

Czas pracy lekarzy (2019 rok), z powodu braku odpowiedniej liczby specjalistów, systematycznie się wydłużał. Wpływ na ten stan rzeczy miało m.in. zatrudnianie lekarzy na podstawie kontraktów.

Podejmowanie pracy w szpitalu lub przychodni na podstawie kontraktu nie jest w żaden sposób kontrolowane przepisami Kodeksu pracy. O liczbie godzin decyduje sam lekarz. Czas pracy może być z miesiąca na miesiąc modyfikowany. Nie ma też limitu placówek, w których lekarz jest zatrudniony.

Nawet jeśli lekarz nie przebywa na terenie szpitala lub przychodni, zgodnie z Ustawą z 15 kwietnia 2011 roku, może on zostać zobowiązany do pozostania w gotowości do wykonywania czynności zawodowych. Potocznie jest to nazywane pełnieniem dyżuru w gotowości lub byciu pod telefonem. Za wykonywaną pracę lekarz otrzymuje 50% ustalonego wynagrodzenia. Za ewidencję czasu pracy odpowiada pracodawca.

Przeczytaj także: Zadania pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej oraz pielęgniarek środowiskowych?

Kontrowersje a czas pracy lekarzy

2020 rok przyniósł wiele nieoczekiwanych zmian w organizacji opieki medycznej w Polsce. Mimo otwierania się nowych wydziałów lekarskich, lekarzy stale jest zbyt mało. Praca na nadgodzinach, brak odpoczynku, a niekiedy zła organizacja pracy w szpitalu lub przychodni sprawiają, że lekarze nie są w stanie pracować w pełni efektywnie. Konsekwencją zmęczenia i przepracowania mogą być częstsze błędy medyczne.

Czas pracy lekarza to kwestia, która powinna być stale weryfikowana i kontrolowana przez odpowiednie podmioty, by można było jak najskuteczniej chronić ludzkie zdrowie i życie. Jesteś lekarzem i często pracujesz na nadgodzinach? Podziel się z nami swoimi przemyśleniami i pytaniami. Czekamy na Wasze opinie!